Memurlar emekli maaşını nasıl artırabilir?

Bir me­mu­run emek­li ay­lı­ğı ağır­lık­lı ola­rak un­va­nı­na bağ­lı ol­du­ğun­dan, maa­şı yük­selt­me­nin en te­mel yo­lu gö­rev­de yük­sel­me ve un­van de­ği­şik­li­ği sı­nav­la­rın­dan ge­çi­yor.

25 yıl son­ra­sı önem­li

Ay­lı­ğı ar­tır­ma­nın da­ha kes­tir­me yo­lu ise dai­re baş­ka­nı, il mü­dü­rü ve üze­ri bü­rok­ra­tik gö­rev­le­re atan­mak. Gö­rev­de yük­sel­me­ler me­mu­run gay­re­ti­ne bağ­lıy­ken, üst dü­zey ata­ma­lar si­ya­si ira­de­nin tak­di­ri­ne bağ­lı. Bu­nun ya­nın­da me­mu­run 25 yıl­dan son­ra ça­lı­şa­ca­ğı her ila­ve bir yıl, emek­li ay­lı­ğı­nı yüz­de 1 ar­tı­rır.

2008 re­for­mu ve et­ki­si

Ay­rı­ca as­ker ve po­lis gi­bi ba­zı me­mur­la­rın fii­li ve iti­ba­ri hiz­met zam­la­rı da emek­li ay­lık­la­rı­nı yük­sel­tir.  Sos­yal gü­ven­lik re­for­mu, me­mur­la­rı Ekim 2008 ön­ce­si ve son­ra­sı di­ye iki­ye böl­dü. Ekim 2008 ön­ce­si gö­re­ve baş­la­yan me­mur­la­rın emek­li ma­aş­la­rı dün­kü açık­la­dı­ğı­mız şe­kil­de be­lir­le­ni­yor.

Ye­ni me­mur­la­rın ya da di­ğer ta­bir­ler 4/c si­gor­ta­lı­la­rı­nın ma­aş­la­rı çok da­ha ba­sit he­sap­la­nı­yor: Or­ta­la­ma Ay­lık Ka­zanç x Ay­lık Bağ­la­ma Ora­nı = Emek­li Ay­lı­ğı. Ör­ne­ğin 2000 li­ra brüt üc­ret­le 25 yıl ça­lış­tıy­sa­nız, emek­li ay­lı­ğı­nız 1000 li­ra ola­cak. 30 yıl ça­lış­tıy­sa­nız 1200 li­ra ola­cak. Ya­ni ça­lış­tı­ğı­nız her yıl için ay­lı­ğı­nız yüz­de 2  ar­ta­cak.

Yeni memur dezavantajlı

Ye­ni me­mur­la­rın ise Ekim 2008 ön­ce­si gö­re­ve baş­la­yan­la­ra na­za­ran ba­zı ka­yıp­la­rı ol­du. Ekim 2008 son­ra­sı gö­re­ve baş­la­yan­la­rın ka­yıp­la­rı şöy­le:

*Ay­lık bağ­la­ma ora­nı 25 yıl için es­ki­ler­de yüz­de 75, ye­ni­ler­de yüz­de 50 ola­cak. Bu da ye­ni me­mu­run emek­li ay­lı­ğı­nı yüz­de 30 dü­şü­re­cek.

*Es­ki me­mur­lar emek­li ay­lı­ğı ola­rak en az ta­ban ay­lı­ğı ka­dar, ya­ni 2013 yı­lı için 1130 li­ra alır­ken, ye­ni­ler için 2040’lı yıl­lar­da bağ­la­na­cak ta­ban ay­lık as­ga­ri üc­re­tin yüz­de 35’i ka­dar ola­cak.

Bağ-Kur’lu gibi…

*Es­ki me­mur fii­li ola­rak 10 yıl­lık hiz­me­ti­ni dol­dur­duk­tan son­ra is­ti­fa e-de­rek Emek­li San­dı­ğı­’na is­te­ğe bağ­lı ke­se­nek öde­ye­bi­lir­ken, ye­ni me­mu­run is­te­ğe bağ­lı prim­le­ri Bağ-Kur gi­bi sa­yı­lı­yor.

*Es­ki me­mur ve­fat et­ti­ğin­de, ay­lık al­ma­yan dul eşe yüz­de 75 ma­aş bağ­la­nır­ken, ye­ni­le­rin ve­fa­tı so­nu­cu dul eşi­ne bağ­la­na­cak ma­aş, dul eş ça­lı­şı­yor­sa yüz­de 50, ça­lış­mı­-yor­sa yüz­de 75 ola­cak

2000 yılı öncesi SSK’lı farklı

Bu­gün için emek­li­lik ta­le­bin­de bu­lu­nan SSK’­lı­la­rın ge­ne­li, 2000 ön­ce­si ça­lış­ma­sı bu­lu­nan ki­şi­ler­den olu­şu­yor. Do­la­yı­sıy­la bu ki­şi­le­rin ay­lık­la­rı he­sap­la­nır­ken 2000 ön­ce­si, 2000-Ekim 2008 ara­sı ve Ekim 2008 son­ra­sı için ay­rı ay­rı  he­sap­la­nı­yor.

Üç ay­rı he­sap­la­may­la bu­lu­nan kıs­mi ay­lık­lar bir­leş­ti­ri­lin­ce, ki­şi­nin bu­gün­kü ay­lı­ğı bu­lun­muş olu­yor. SSK’­lı­nın emek­li ay­lı­ğı he­sap­la­nır­ken; 2000 yı­lın­dan ön­ce­ki ça­lış­ma­lar gös­ter­ge sis­te­mi­ne gö­re dik­ka­te alı­nı­yor.

Bağ­la­ma ora­nı yük­sek

Bu dö­nem­de­ki prim gü­nü­nüz top­lam ça­lış­ma­nız içe­ri­sin­de ne ka­dar faz­lay­sa, bağ­la­na­cak ay­lık o ka­dar yük­sek olu­yor. Zi­ra bu dö­nem­de ay­lık bağ­la­ma ora­nı di­ğer dö­nem­le­re gö­re ol­duk­ça yük­sek. 1990-2000 ara­sın­da boş­lu­ğu olan ya da bu dö­nem­de as­ga­ri üc­ret­ten prim öde­miş olan­la­rın maa­şı, di­ğer­le­ri­ne gö­re da­ha dü­şük bağ­la­nı­yor.

2000 yı­lı ön­ce­si­nin kıs­mi ay­lı­ğı bu­lu­nup da bu­gün­kü de­ğe­ri­ne gün­cel­le­nin­ce, sı­ra 1 Ocak 2000 ile 30 Ey­lül 2008 dö­ne­mi kıs­mi ay­lı­ğı­nın he­sa­bı­na ge­li­yor. Bu dö­nem­de gös­ter­ge sis­te­mi­nin ye­ri­ne TÜ­FE ve ge­liş­me hı­zın­dan olu­şan Gün­cel­le­me Kat­sa­yı­sı sis­te­mi­ne ge­çil­di ve ay­lık bağ­la­ma ora­nı dü­şü­rül­dü.

Çok az et­ki­le­ye­cek

Do­la­yı­sıy­la emek­li ay­lı­ğı­nı­zın mik­ta­rı­nı bu dö­nem­de­ki ça­lış­ma­la­rı­nız da­ha az et­ki­li­yor. Prim gü­nü­nüz ve or­ta­la­ma ka­zan­cı­nız esas alı­na­rak bu dö­ne­me ait kıs­mi ay­lı­ğı­nız bu­lu­nu­yor.  Ekim 2008 son­ra­sı dö­nem­de ise Gün­cel­le­me Kat­sa­yı­sı kul­la­nı­lı­yor fa­kat ge­liş­me hı­zı­nın ta­ma­mı de­ğil yüz­de 30’u dik­ka­te alı­nı­yor. Ay­rı­ca ay­lık bağ­la­ma ora­nı da yıl­lık yüz­de 2’ye dü­şü­rül­dü.

Do­la­yı­sıy­la top­lam ça­lış­ma­la­rı­nız içe­ri­sin­de ay­lı­ğı­nı­zı en az bu dö­nem­de­ki ça­lış­ma­la­rı­nız et­ki­li­yor. Hat­ta ba­zı ça­lı­şan­lar için ça­lış­tık­ça emek­li ay­lı­ğı dü­şü­yor. Bu ko­nu­ya di­zi­mi­zin iler­le­yen bö­lüm­le­rin­de de­ği­ne­ce­ğiz. Ekim 2008 son­ra­sı­na ait kıs­mi ay­lı­ğı­nız da bu­lu­nun­ca, üç dö­ne­me ait kıs­mi ay­lık­lar bir­leş­ti­ri­li­yor ve bu­gün­kü ay­lı­ğı­nız bu­lu­nu­yor.

Farklı aylık olursa dönemlere bakmalı

Soru: Sadettin Bey, babam geçtiğimiz aylarda 6200 günle emekli oldu. Genelde primleri asgari ücretten yatmıştı. Aynı işyerinde yine hemen hemen babamla aynı prim günüyle emekli olan arkadaşına 890 lira bağlanırken, babama 765 lira aylık bağlandı. Bu hesaplamaya itiraz edebilir miyiz? Sami U.

Cevap: Değerli okurum, prim günü aynı olan kişilere aynı aylığın bağlanması gerekmez. Bu primlerin ne kadarı 2000 öncesine, ne kadarı 2000-2008 arasında ve ne kadarı 2008/Ekim sonrasında geçmiş buna bakmalı. Babanızın 2000 öncesi çalışması daha fazla ve kazançları asgari ücret değil de daha yüksek olsaydı emekli aylığı daha yüksek olacaktı. Örneğin 2008/Ekim sonrası hiç çalışmasaydı, aylığı 900 liraya kadar çıkabilirdi.

SADETTİN ORHAN – BUGÜN GAZETESİ